تأثیر اسید اگزالیک بر فراهمی فسفر و آهن در گندم

برخی از گیاهان در شرایط کمبود فسفر، به طور طبیعی قادرند تا حدی قابلیت استفاده فسفر را از طریق تراوش برخی ترکیبات نظیر اسیدهای آلی افزایش دهند و بدین طریق با کمبود فسفر مقابله کنند. این تحقیق با الگوبرداری از این ویژگی خاص گیاهان و با هدف استفاده از یک اسید آلی در خاک آهکی، به منظور افزایش فراهمی فسفر انجام شد. آزمایش در گلخانه و در حضور گیاه گندم، با دوازده تیمار ترکیبی مختلف از کود معدنی فسفات مونوکلسیم و اسید اگزالیک در قالب طرح آشیانه ای در سه تکرار انجام گرفت. مقادیر مختلف کود فسفر صفر، 14، 28 و 42 میلی گرم بر کیلوگرم بود که به هر سطح، سه غلظت متفاوت از اسید اگزالیک اضافه شد. دامنه غلظت اسید اگزالیک بین 1/6 تا 40 میلی مول بر کیلوگرم خاک بود. تیمار 70 میلی گرم بر کیلوگرم کود فسفر بدون اضافه شدن اسید آلی به عنوان شاهد انتخاب شد. بعد از برداشت گیاه، ماده خشک اندام رویشی، غلظت و جذب فسفر و آهن گیاه و غلظت فسفر و آهن خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد؛ در حضور گیاه، اسید اگزالیک می تواند فراهمی فسفر خاک را افزایش دهد. دامنه غلظت موثر اسید اگزالیک برای افزایش قابلیت استفاده فسفر، 1/6 تا 4 میلی مول بر کیلوگرم خاک بود و غلظت های زیادتر، تأثیر بیشتری بر غلظت فسفر گیاه و جذب فسفر نداشت. کم کردن مصرف کود فسفر در خاک و اضافه کردن اسید اگزالیک برای جبران آن، نه تنها وزن ماده خشک گیاه را کاهش نداد، حتی منجر به افزایش جذب فسفر از خاک نیز شد. نتایج تحقیق نشان داد، تیمار 42 میلی گرم بر کیلوگرم کود فسفر به همراه غلظت 1/6 میلی مول بر کیلوگرم اسید اگزالیک در خاک بهترین ترکیب کود و اسید برای این منظور بود. همچنین اسید اگزالیک قابلیت استفاده آهن خاک را نیز افزایش داد ولی احتمالاً به دلیل اثرات متقابل منفی فسفر و آهن، گیاه قادر به جذب آن نبود. بنابراین به نظر می رسد استفاده از اسید اگزالیک در خاک آهکی می تواند راهکار کمکی برای افزایش کارایی فسفر خاک بوده و تا حدی مصرف کود فسفر را تعدیل نماید.